Nusrat Fateh Ali Khan

Sesin Uygarlığı: Nusrat Fateh Ali Khan

Ona "Cennetten Gelen Ses" deniyordu çünkü, sesinde benzerine ender rastlanabilecek bir derinlik, dinginlik ve ruh vardı. Her yıl bizim müzik festivallerin listesinde adı mutlaka geçerdi. Üstad Nusrat Fateh Ali Khan (NFAK) 1985 yılında Womad Festivali'nde verdiği konserlerle müziğini uluslararası platforma taşıdı ve o günden bu yana takipçileri, müziğinden ilham alanlar hızla arttı.

Pakistan'ın geleneksel Qawwal (Pakistan Sufi Müziği) Müziğinin en önemli yorumcularındandı. Denemekten hiçbir zaman korkmadı, farklı türler, sesler onu her zaman cezbetti. Onu benzersiz kılan özelliklerin biri belki de buydu.

Müziğe başlamasını bir rüya ile ilişkilendirerek şöyle anlatıyor: "Babam Üstad F. Ali Kahn'ın 1964 yılında vefat etmesinden on gün sonra bir düş gördüm. Rüyamda babam bana gelip şarkı söylememi istiyor. 'Yapamam' deyince 'Bir dene' diyor. Eliyle boğazıma dokununca şarkı söylemeye başlıyorum. Rüyamda babamın cenaze töreninde ilk konserimi verdiğimi görüyorum. Herkes yan yana oturmuş ve ben Kur-an'dan ayetler okuyorum..." 700 yıl öncesinden günümüze kadar ulaşan qawwal müziğini NFAK modern bir yaklaşımla birleştirerek tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Ünlü bir qawwal olan babası Ali Khan'ın doktor olması yolundaki tüm ısrarlarına rağmen gizli gizli şarkı dinlemeye ve söylemeye başlayan Nusrat Fateh Khan, babasının ölümünden 1 yıl sonra 1964 yılında amcası Ü. Mubarek Ali Khan'ın grubuna katıldı. Bu işbirliği amcasının 1971 yılındaki ölümüyle sona erdi. İlham almak için babasının ve amcasının kayıtlarını dinleyen NFAK dinleyenlerin katılımını sağlamak için tempoyu yükseltip "qawwal"i günün koşullarına uyarlayarak kendi stilini oluşturdu. Qawwal'i meydana getiren üç temel özellik vardır: Hamd, Naât-ı Şerif ve Evliya menkıbeleri.

Bu müziğin sert bir ritmi olmasına rağmen NFAK bunu biraz yumuşatmıştır. Geleneksel formun dışında kullandığı rock ve caz öğeleriyle qawwal'e farklı bir yaklaşım getirdi.

NFAK'da ritmin iniş çıkışları transandantal bir dışa vurumla bulur kendini. Sakin bir denizin hırçın bir ata dönüşmesi gibidir deniz patlar ve durulur. Müzik bittiğinde rahatlarsınız. Tekrar başa dönmek ister insan çoğu zaman yeni ve başka bir başlangıç içindir geri dönüş isteği ama bu müzikte geriye dönüş bir daha yaşamak için doruklardan enginlere uçmak içindir sadece.

NFAK Avrupa'nın, Asya'yı keşfinden sonraki en büyük keşfiydi. Peter Gabriel Marco Polo, üstad da Asya'ydı. Yüzyılımızda çok az rastlanacak kadar güçlü mistik tonu olan bir sesti. NFAK'daki iç çekişler, kendini eritecek kadar acı yaşadığını hissettiren inleme ve vecd hissini yansıtan tınılar bütünü. Tanrıya ulaşmaya çalışan bir yakarma gibi. Bu özelliği ilk keşfeden, Peter Gabriel farklı bir dinden gelmesini önemsemeyip, Martin Scorcesse'nin İsa'nın Son Günahı filminde onun sesini kullanmıştı. Gabriel'in Passion albümünden sonra batıda hayranları birden çoğaldı Nusrat Fateh'in. Oliver Stone'un Natural Born Killers da Tim Robins ise oscarlı Dead Man Walkings de üstadın sesinin etkileyiciliğinden yararlandı. Bu albümlerle üstad ününü perçinledi.

Yaşamının son yıllarını turnelerle geçiren NFAK, şarkılarını Urdu, Fars, Arap ve Pencab dillerinde söyledi. Londra'da, Amerika'da ve Fransa'da verdiği konserlerin kayıtları da piyasaya çıkmıştır. Sanırım bu müzik tarzının en naif örneklerini içirmektedir bu albümler.

"Allah için şarkı söylerken kendimi O'nunla bütünleşmiş hissediyorum ve Allah'ın evi Mekke önümde uzanıyor. Peygamberimiz Muhammed için söylerken; sanki Medine'de mezarının başında oturuyor ve onun için dua ediyorum." diyen üstadın müziği tamamıyla spontanedir. Bir çok albümünde aynı parçaları seslendirmesine rağmen her birindeki müzik ve yorum bambaşka. Çünkü bu şarkılar yüreğin derinliklerinden çıkarak söylenen şarkılar... Müziğini anlattığı bir repörtajda "qawwal'de aynı ezgiyi iki kez duyamazsınız." diyordu. "Çünkü doğaçlama yaparız, çalışma yöntemimiz zengin bilgi dağarcığı gerektirir. Bilgi deneyimle, üstatların yönlendirmesiyle artar. Müzikte kesin olan bazı noktalar vardır. Çalarken hissedersiniz, ama tekrarlayamazsınız."

Hafızalardan silinmeyecek o ses 16 Ağustos 1997'de Londra'da sustuğunda 49 yaşındaydı. Gerek ruhlarımızda edindiği sağlam yerle, gerek ardında bıraktığı her biri baş yapıt olarak adlandırılabilecek albümleri: Love Songs, Devotional Songs, Shahen Shah, Mustt Mustt, Shahbaaz, The Last Prophet, Night Songs, Star Rise. Mevlana Celalleddin Rumi'nin tasavvuf felsefesi ve şiirlerinden kurgulanan 'Vision II Spirit of Rumi' albümünde tam bir doğu batı müzik senteziyle karşı karşıya kalacaksınız.

Müziğin popülarite adına iğdiş edilerek sunulduğu bir zamanda seslerden bir uygarlık kurmak istiyorsanız, duyma ve hissetme yetilerinizi de geliştirmek istiyorsanız NFAK'la tanışmanız gerekiyor.

Hazırlayan: Abdurrahman Çakır